انواع فرضیه

در نوشته زیر به بررسی انواع و فرضیه و پرداخته ایم؛ فرضیه های پژوهشی و آماری:

الف: فرضيه تحقيق ( فرضيه جهت دار- فرضيه بدون جهت)

ب: فرضيه آماري ( فرضيه صفر – فرضيه خلاف)

الف: فرضيه تحقيق: فرضيه تحقيق بياني است كه به توصيف رابطه بين متغيرها مي پردازد و انتظارات پژوهشگر را نشان مي دهد، و به دو دسته تقسيم مي شوند:

n        فرضيه جهت دار (directional hypothesis):  فرضيه اي كه جهت اختلاف و ارتباط متغيرها و يا جهت تاثير متغير مستقل بر متغير وابسته را مشخص مي كند، و از آن هنگامي استفاده مي شود كه پژوهشگر دلايل مشخص براي پيش بيني رابطه متغيرها داشته باشد، مانند پيشينه و ادبيات تحقيق و مباني نظريها. براي آزمون فرضيه جهت دار از آزمونهاي آماري يك دامنه استفاده مي شود. اين فرضيه معمولاٌ با واژه هاي مانند بزرگتر، كوچكتر، بيشتر و يا كمترو... نوشته مي شود. مثال: اضطراب موجب افزايش افت تحصيلي مي شود.

n     فرضيه بدون جهت (nondirectional hypothesis):

     فرضيه اي كه جهت اختلاف يا رابطه متغيرها را مشخص نمي كند. بنابراين براي آزمون فرضيه بدون جهت از آزمون آماري دو دامنه استفاده مي شود. با توجه به اينكه پژوهشگر اصل را بر درستي فرض صفر قرار مي دهد، معمولاٌ درعلوم رفتاري از فرضيه بدون جهت بيشتر استفاده مي شود. مثال: بين اضطراب و افت تحصيلي رابطه معني داري وجود دارد.

ب: فرضيه آماري: عباراتي هستند كه با استفاده از نمادهاي آماري و به صورت پارامتر نوشته مي شوند مانند: µ(ميانگين)، л (نسبت)، N (تعداد)، p( همبستگي) و به دو دسته تقسيم مي شوند:

 

n     فرض صفر( H۰ ) (null hypothesis): فرض صفر يك بيان مقداري است كه به صورت پارامتر صورت بندي مي شود و مبين عدم تفاوت و ارتباط بين متغيرها است. مثلاٌ: ميانگين هوش بيماران رواني مرد و زن مركزرازي برابراست. فرض صفر فرضيه فوق به اين شكل نوشته مي شود:

مثال:    ۲ µ ۱ = µ H۰:

n     فرض خلاف (HA ) (alternative hypotesis): فرض خلاف يا فرض مقابل غالباٌ منطبق بر فرضيه تحقيق است و بيان كننده انتظار پژوهشگر در باره نتايج تحقيق و مبين تفاوت و ارتباط بين متغيرها مي باشد. مثلاٌ: ميانگين هوش بيماران رواني مردان بيشتراززنان است يا بين ميانگين هوش بيماران رواني مرد و زن تفاوت معني داري وجود دارد. فرض خلاف فرضيه هاي فوق به اين شكل نوشته مي شود:

 

n     مثال:            ۲ µ ۱ >µ HA:

n     ۲                     µ ۱ = µ HA:

 

ملاكهاي تدوين فرضيه:

n     آزمون پذير باشد.

n      همبستگي يا رابطه بين دو متغير را بيان كند.

n     فرضيه بايد با نظريه اي مرتبط و هماهنگ باشد.

n      روشن و دقيق باشد.

n      فارغ از مفاهيم ارزشي و اخلاقي باشد.

n     فرضيه بايد دقيق و اختصاصي باشد( كلي نباشد).