نکات کلیدی در نگارش فصل 5 پایان نامه

برای بسیاری از پژوهشگران و محققان فصل آخر (5) به منزله دور اخر مسابقه ای است که در آن تلاش دارند در حداقل زمان کار را به پایان و برسانند؛ در این میان سوالات و مسائل مختلفی پیش که در نوشته زیر برگرفته از سایت "پژوهه" عینا آمده است:

آخرین فصل پایان نامه و، فصل “نتیجه گیری و پیشنهادات” است. در این بخش، نکات وی درخصوص تنظیم مناسب این فصل ارائه می گردد.۱- فصل ۵ معمولا” با یک مقدمه شروع می شود که محقق در این مقدمه، ضمن یادآوری هدف اصلی تحقیق به تشریح عناوین مطالب ارائه شده در فصل می پردازد.۲- بعد از مقدمه، محقق به تشریح نتایج و یافته های تحقیق می پردازد. در بیان نتایج، ابتدا ویژگی های جمعیت شناختی نمونه مورد بررسی مثل سن، جنس، میزان تحصیلات و … مختصرا” مرور می شود. سپس، محقق نتیجه آزمون فرضیات را به تفکیک هر فرضیه بیان می نماید و یا پاسخ هر سئوال را به تفکیک سئوالات ارائه می نماید و در پایان، تاثیر متغیرهای تعدیل گر یا همان متغییرهای جمعیت شناختی بر نظر پاسخ دهندگان را ارائه می نماید. مثلا” بیان می کند که آیا نظر پاسخ دهندگان بر اساس جنسیت، سن، میزان تحصیلات، تجرد یا تاهل و …. با یکدیگر تفاوت دارد یا نه. همچنین، در این بخش، سایر نتایج مثل رتبه بندی متغییرها و یا وضعیت موجود متغییرهای مورد بررسی و …. ارائه می شود.۳- مهمترین قسمت فصل ۵ را شاید بتوان قسمت “بحث و تبیین نتایج” دانست. در این بخش محقق باید چند کار اساسی به شرح زیر انجام دهد: الف- تشابه و تفاوت یافته های خود را با تحقیقات مشابه مورد بررسی قرار می دهد(مقایسه تطبیقی یافته ها با تحقیقات مشابه داخلی و خارجی). طبعا” هر چقدر محقق بخش بررسی سابقه و پیشینه تحقیق در فصل ۲ ، تحقیقات بیشتری را مورد مطالعه قرار دهد در فصل ۵، دست وی جهت مقایسه تطبیقی نتایج بیشتر خواهد بود. ب- یافته های تحقیق خود را توضیح دهد و دلایل و چرایی دست یابی به چنین یافته هایی را تشریح نماید. مثلا” اگر فرضیه ای تایید یا رد شده است محقق باید با ارائه ادله محکمه پسند دلیل این تایید یا رد را توضیح دهد و به نوعی از یافته های خود دفاع نماید. ادله نیز بر دو مبنا قابل ارائه و طرح می باشند: ۱- دانش نظری محقق که طبعا” مبتنی برآن چیزی خواهد بود که در طول دوره فوق لیسانس فرا می گیرد و یا در بخش اول فصل ۲، تحت عنوان نظریه و مدل های ارائه شده در موضوع تحقیق به بررسی و مطالعه می پردازد. ۲- مشاهدات و تجربیات عینی فرد در جامعه مورد بررسی. طبعا” آنچه که محقق حین انجام تحقیق تجربه می نماید منبع معتبری جهت توضیح یافته های تحقیق است.۴- یکی دیگر از بخش ۵، ارائه مدل تحلیلی تحقیق و توضیح آن است. محقق کار خود را با یک مدل مفهومی که برگرفته از مبانی نظری است و روابط بین متغیرهای تحقیق را نشان می دهد شروع می نماید و با گردآوری داده، به آزمون روابط مفروض بین متغییرهای مورد بررسی می پردازد. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل داده های گردآوری شده، برخی از این روابط تایید و برخی رد می شوند. در مدل تحلیلی تحقیق، محقق به ارائه روابط تایید شده پرداخته و موارد تایید نشده را کنار می گذارد. بعد از ترسیم شماتیک مدل تحلیلی، محقق باید به توضیح روابط بین متغییرها بپردازد.۵- ارائه پیشنهادات یکی دیگر از بخش های اساسی فصل ۵ است. معمولا” پیشنهادات به دو گروه “پیشنهادات به سازمان بکارگیرنده” و “پیشنهادات” به محققین آتی تقسیم می شود. بسیاری از دانشجویان جهت ارائه پیشنهادات معمولا” به سرچ کلید واژه ها در اینترنت اکتفا کرده و مطالبی را تحت عنوان پیشنهاد ارائه می نماید اما نکته اینجاست که پیشنهادات باید از بطن نتایج و یافته های تحقیق استخراج شود نه از طریق جستجوی اینترنتی و یا زدن حرفهای دهن پرکن. اگر قرار بر این بود که چه نیازی به انجام تحقیق بود. از همان ابتدا می رفتیم سراغ جستجوی اینترنتی. پیشنهادات باید برگرفته از یافته ها باشد. مثلا” محققی با طرح فرضیه ساده ای بصورت: بین رضایت شغلی و میل به ماندگاری پرسنل در سازمان رابطه وجود دارد؛ و آزمون آن، پیشنهاد خود را به سازمان به شرح زیر ارائه می نماید: اگر این فرضیه تایید می شد می تواند بر آن اساس، به سازمان مورد نظر پیشنهاد نماید که جهت حفظ پرسنل و جلوگیری از خروج آنها از سازمان(اگر محقق در بیان مساله با ارائه آمار و ارقام، یکی از دغدغه های خود را ماندگاری کم پرسنل در سازمان بیان کرده باشد)، از طریق بهبود شرایط کار و بهبود جبران خدمات(اگر این دو عامل در مدل مفهومی جزء ابعاد رضایت شغلی لحاظ شده باشند.) اقدام نماید. فرضا”، اگر این فرضیه رد می شد محقق می توانست به محققان آتی پیشنهادی بشرح زیر ارائه نماید: محقق انتظار داشت بر اساس آنچه که در مبانی نظری و تحقیقات قبلی منعکس شده است رابطه بین رضایت شغلی و نرخ ماندگاری مورد تایید قرار گیرد اما این فرض و انتظار محقق در جامعه مورد بررسی محقق نگردید. به محققین بعدی پیشنهاد می شود به مطالعه شرایطی بپردازند که در آن شرایط، ماندگاری پرسنل در سازمان به عواملی بجز رضایت شغلی بستگی دارد.۶- بخش مهم دیگر فصل ۵، معرفی محدودیت های تحقیق است. منظور از محدودیت، مجموعه عوامل و شرایطی است که محقق حین تحقیق، تجربه کرده و این عوامل و شرایط بر نتایج و یافته های تحقیق تاثیر می گذارند. هر تحقیقی از محدودیت های خاص خود رنج می برد. محقق باید رعایت امانت کرده و در گزارش کار علمی خود به این محدودیت ها اشاره نماید تا هر کسی این گزارش را مطالعه نموده و قصد بهره برداری از یافته های آن را دارد بداند محقق تحت چه شرایطی به این یافته رسیده است و چه ملاحظاتی را باید رعایت نماید. معمولا” دانشجویان بطور فرمالیته چند عامل را بعنوان محدودیت ارائه می نمایند: کمبود منابع علمی، عدم همکاری پاسخ دهندگان و …. به خاطر دارم دانشجویی کمبود منابع علمی را بعنوان محدودیت در یک موضوع بسیار تکراری قید کرده بود. وقتی با یک جستجوی ساده اینترنتی در گوگل، بیش از دو میلیون نتیجه به نمایش درآمد توضیح و دفاعی برای این گفته خود نداشت. و یا دانشجویی که علیرغم آنکه هر چه پرسشنامه توزیع کرده بود تمام و کمال در موعد مقرر به وی عودت داده شده بود(نرخ بازگشت صد درصد که واقعا” نرخی رویایی در تحقیقات علوم انسانی است) محدودیت فراروی خود را عدم همکاری پاسخ دهندگان اعلام کرده بود.اگر بخواهیم به چند نمونه محدودیت واقعی اشاره کنیم می توان موارد زیر را اعلام کرد. محققی که با طیفی از پاسخ دهندگان مواجه است که از سواد لازم یا از بینایی لازم(به دلیل کهولت سن) برای درک و فهم محتوای پرسشنامه برخوردار نمی باشند و خود مجبور به قرائت و توضیح پرسشنامه است(هرچند گفته می شود محقق باید پرسشنامه را بگونه ای طراحی نماید که قابل فهم یکسان برای پاسخ دهندگان باشد) با محدودیت تحقیق مواجه است؛ محققی که در توزیع پرسشنامه از اختیار لازم برخوردار نیست و مجبور است پرسشنامه های تحقیق را به افراد مورد تایید و انتخابی مدیر بدهد با محدودیت مواجه است؛ وقتی که پاسخ دهندگان حین تکمیل پرسشنامه مجبور به رتق و فتق امور روزمره مثل پاسخگویی به ارباب رجوع هستند محقق با محدودیت مواجه است، وقتی نرخ بازگشت پرسشنامه پایین است و یا تعداد پرسشنامه های ناقص و معیوب زیاد است محقق با محدودیت مواجه است، وقتی محقق مجبور است کار خود را در یک فاصله زمانی خیلی کم تکمیل و تحویل نماید و …….