مفاهیم روش تحقیق کیفی (نظریه برخاسته از داده ها)

این نظریه ابتدا در سال 1967 توسط گلاسر و اشتراوس (Glaser & Strauss) ابداع شده و در کتاب مشهور آنها تحت عنوان کشف نظریه زمینه ای منتشر گردید. نظریه مذکور یک روش پژوهش کیفی است که با استفاده از جمع آوری سیستماتیک و منظم داده ها و توسعه روش ها به شکلی استقرایی و زمینه ای در ارتباط با یک پدیده بکار می رود و عبارت است از کشف و استخراج نظریه از داده هایی بطور منظم در فرآیند تحقیق اجتماعی؛ سه هدف عمده از طراحی این نوع روش تحقیق از دیدگاه کرسول (2007) عبارتند از :

1) ارائه مبنایی برای تئوری هایی که از تاثیر متقابل داده ها جمع آوری شده اند؛ ؛آنها معتقدند این تئوری می تواند شکاف بین تئوری و پژوهش کیفی را پرنماید.

2) منطق برخاسته از داده ها را بیان می نماید.

3) مشروعیت بخشیدن به پژوهش های کیفی که اعتبار آن در دهه 1960 میلادی کاهش یافته بود.

نظریه زمینه ای از سه جز زیر تشکیل شده است:

1) مفاهیم (Concepts)

2) مقولات (Categories)

3) گزاره ها (Propositions)

کوربین و استراوس معتقدند نمی توان بر اساس رویدادها و فعالیت های واقعی یعنی داده ها ی خام نظریه سازی کرد. رویدادها و فعالیت های واقعی معرف بالقوه فعالیت ها هستند و در مرحله بعد پژوهشگر برچسب مفهومی به آنها می زند. دومین عنصر تئوری زمینه ای، مقوله ها هستند. مقوله ها نسبت به مفاهیم انتزاعی ترند و در سطحی بالاتر قرار دارند؛ یعنی ترکیب یا کنار هم قرارگرفتن چند مفهوم تشکیل یک مقوله یا طبقه را می دهند. برای شکل گیری مقوله ها از فرایند تحلیل مقایسه ای ثابت-مقایسه رویداد در برابر رویداد برای یافتن شباهت ها و تفاوت ها استفاده می شود. که طی آن شباهت ها و تفاوت هایی که برای ایجاد مفاهیم سطح پایین تر بکار می رود را برجسته می سازد.